Oorsprong van de verschillende modellen
Toen de Indische adel verarmde door onderlinge oorlogen en de daarop volgende overheersing door de Nederlanders,
wisten de zilversmeden aanvankelijk geen nieuw afzetgebied voor hun waren aan te boren. Ze probeerden het hoofd
boven water te houden door inferieure producten voor de lokale markt te produceren.
Vooral mevrouw van Gesseler Verschuir trok zich hun lot aan en mede
door haar bemoeienis bloeide de bedrijfstak weer op. Zij legde niet alleen de nadruk op de noodzaak van een hoge kwaliteit,
maar spoorde de fabrikanten ook aan om juist die voorwerpen te produceren die gewild waren bij het nieuwe
kapitaalkrachtige publiek.
Dat waren om te beginnen dus de voorwerpen die de Nederlanders al van huis uit kenden. Zo zien wij dus typische
Hollandse dingen als de maggifleshouder, de kaasschaaf, de aardappellepel, de rookset, enz. Steeds naar Europees
model.
Het bijzondere zat hem in de oosterse motieven die men hierbij toepaste. En misschien ook wel de lage prijs.
De Hollandse gebruiksvoorwerpen waren daar indertijd ook gewoon te koop, de voorbeelden waren dus eenvoudig
voorhanden. Verder kon men volop putten uit catalogi van Nederlandse zilverleveranciers als Van Kempen, Begeer & Vos,
Gerritsen & Van Kempen, waar de klanten hun djokja gewoon uit konden bestellen.
Nederlandse merken hadden niet alleen winkels in verschillende steden in Nederlands-Indië, maar ook fabrieken. Hierin
werkten regelmatig zilversmeden uit Kota Gede, die de opgedane kennis na terugkeer weer in het djokja
konden toepassen.
Dezelfde ontwikkeling deed zich voor bij de zilverindustrie in de
Engelse en Franse kolonies. Hiervan bestaan vele voorbeelden,
ook ouder dan de tijd waarin djokja werd gemaakt.
De zilversmeden in Kota Gede hebben dan ook kwistig gebruik gemaakt van voorbeelden uit Brits en Frans Indo-China
en andere Zuid-Oost-Aziatische landen. Ook deze modellen zijn vaak weer terug te voeren op bestaande Europese ontwerpen
uit bijvoorbeeld Engeland, Frankrijk, Duitsland en Amerika.
Van plagiaat lag men in die tijd nog minder wakker dan tegenwoordig. Net als in Europa (bijvoorbeeld in de middeleeuwen)
hechtte men van oudsher veel meer waarde aan het vakmanschap dat in de uitvoering zichtbaar was, dan aan het ontwerp
dat eraan ten grondslag lag.
Zo zien we bijvoorbeeld uit Europa de volgende geleende ontwerpen:
Voorwerp |
Afbeelding |
Djokja |
Maggifleshouder |
|
|
Aardappellepel |
|
|
Brievenstandaard |
|
|
|
|
|
Pagina: 1 december 2006